Próchnica zębów.

Próchnica to choroba zębów wywołana przez czynniki zewnątrzustrojowe, polegająca na odwapnieniu i w konsekwencji na niszczeniu twardych tkanek zęba. Główną przyczyną próchnicy są bakterie kwasotwórcze obecne w jamie ustnej, które rozkładają węglowodany i produkują kwasy . Te z kolei powodują rozpad twardych tkanek zęba.

Czynnikami predysponującymi do występowania próchnicy są też m.in.:

– dieta bogata w cukry, zwłaszcza sacharozę. To właśnie węglowodany są pożywką dla bakterii próchnicotwórczych.

–niedostateczna higiena jamy ustnej. W wyniku niewystarczającego oczyszczania wszystkich powierzchni zębów, odkłada się płytka nazębna. Płytka to miękki, bardzo ściśle przylegający do powierzchni zęba nalot. Kumulują się w niej węglowodany oraz bakterie, które inicjują proces próchnicowy.

– indywidualna podatność zęba na próchnicę. Zależy ona od dostarczania do organizmu wszystkich składników budulcowych zęba  w czasie ich rozwoju, czyli od okresu prenatalnego, w którym następuje formowanie zawiązków zębów mlecznych, aż do ok. 15-18 roku życia, kiedy to kończy się rozwój korzeni zębów mądrości.

– wpływ śliny– ilość, skład oraz właściwości fizykochemiczne.

Poniższa rycina przedstawia przekrój zdrowego zęba oraz etapy zaawansowania procesu próchnicowego.

 

Ząb składa się z trzech podstawowych warstw:

–szkliwo zębowe (biały kolor) to zewnętrzna część korony zęba. Szkliwo stanowi najtwardszą tkankę w ludzkim organizmie. W zdrowym zębie jest przezroczyste.

– zębina (kolor żółty),stanowi zrąb korony i korzeni zębów, nieco miększa od szkliwa, w zdrowym zębie ma kolor kości słoniowej.

– wewnętrzną warstwę zęba stanowi miazga zębowa, potocznie nazywana przez pacjentów „nerwem”. To miękka tkanka, składająca się głównie z nerwów i naczyń krwionośnych  odżywiających cały  ząb.  Cechą charakterystyczną miazgi zębowej jest duża reakcja bólowa na wszelkie bodźce zarówno fizyczne, jak i chemiczne.

Objawy i sposób leczenia próchnicy zależą od stopnia jej zaawansowania.

Jeśli próchnica obejmuje jedynie powierzchowną warstwę zęba, czyli szkliwo, najczęściej pacjent nie odczuwa żadnych dolegliwości bólowych, a jeśli ubytek jest zlokalizowany na niewidocznej powierzchni, to po prostu o nim nie wie. Dowiaduje się o nim podczas rutynowej wizyty kontrolnej lub trafia do stomatologa, ponieważ niepokoi pacjenta biała lub brązowa plama na powierzchni zęba. Na tym etapie czasami możliwe jest odwrócenie procesu demineralizacji szkliwa poprzez zachowanie idealnej higieny oraz zastosowanie zabiegu fluoryzacji. W pozostałych przypadkach leczenie polega na usunięciu zmienionej chorobowo tkanki i wypełnieniu ubytku materiałem kompozytowym. Samo leczenie jest też często bezbolesne, rzadko potrzebne jest znieczulenie.

Jeśli próchnica obejmuje szkliwo i zębinę (jak na rycinie drugiej) to pacjent już wyraźnie odczuwa zagłębienie w tkance zęba, czyli ubytek oraz może odczuwać przemijający ból w czasie działania czynników drażniących, np. zimnych, kwaśnych, słodkich lub ciepłych pokarmów, czy szczotkowania zębów . Leczenie również polega na usunięciu zmienionych próchnicowo tkanek i wypełnieniu powstałego ubytku materiałem kompozytowym. Najczęściej odbywa się to również na jednej wizycie w gabinecie a wypełnienie jest bardziej rozległe niż w przypadku leczenia próchnicy samego szkliwa. Zabieg może być jednak bolesny, więc najczęściej lekarz wykonuje go w znieczuleniu.

Jeśli próchnica obejmuje głębsze warstwy zębiny oraz miazgę zębową (rycina trzecia), to pacjent najczęściej trafia do gabinetu z dużym bólem, który ma charakter ciągły, wzmaga się pod wpływem takich bodźców jak zimno, ciepło, nacisk. Taki ból zęba to jednoznaczna oznaka, że miazga zęba jest w stanie zapalnym spowodowanym procesem próchnicowym. Jest to proces nieodwracalny.  Wtedy przed wypełnieniem tkanek zęba potrzebne jest tzw. leczenie kanałowe. Mówiąc w skrócie, polega ono na usunięciu zmienionej chorobowo miazgi zębowej i wypełnieniu powstałej w ten sposób przestrzeni materiałem dentystycznym. Dopiero wtedy można bezpiecznie odbudować ubytek i zakończyć leczenie. Leczenie kanałowe wykonywane w znieczuleniu jest całkowicie bezbolesne. Jest ono jednak dużo bardziej czasochłonne i kosztowne niż leczenie mniej zaawansowanej próchnicy.

Jest więc  wiele korzyści wynikających z wykrycia i wyleczenia próchnicy zębów w  jak najwcześniejszym stadium, między innymi:

-ubytek jest bardzo mały, więcej zdrowych tkanek jest zachowanych, przez co ząb pozostaje mocniejszy i bardziej odporny na urazy

-ząb pozostaje żywy, niepozbawiony miazgi zębowej

-leczenie jest krótkie i najczęściej bezbolesne

-leczenie jest tańsze

Aby wykryć próchnicę w jej wczesnym stadium stomatolodzy zalecają wykonywać badanie kontrolne zębów nie rzadziej niż raz na pół roku.

Lek. stom. Dorota Denis